مهندسی فرماندهی و کنترل هوایی
نيروي هوايي در ديدگاه عامه مردم مساوي است با خلبان‌هايي که سوار بر هواپيما‌هاي شکاري، ضربتي، اکتشافي، مسافربري يا ترابري بر فراز آسمان‌ها پرواز مي‌کنند. در حالي که نيروي هوايي هر کشوري علاوه بر خلبانان، نيروهاي ديگري نيز هستند که مشاغل بسيار حياتي و مهمي را بر عهده دارند. براي مثال طراحي و فرماندهي پدافند هوايي عليه هدف‌هاي ثابت و متحرک دشمن و دفاع از مرزهاي هوايي کشور بر عهده مهندسين تکنولوژي فرماندهي و کنترل هوايي است.

اين رشته در کشور ما در دانشگاه علوم و فنون هوايي شهيد ستاري در سه گرايش کنترل شکاري. عمليات موشکي و اطلاعات عملياتي آموزش داده مي‌شود.در مفهوم عنوان اين رشته بايد گفت که واژه‌ "مهندسي‌" در مفهوم‌ مصطلح‌ آن‌ به‌ معناي‌ طراحي‌ است‌ و منظور از کلمه‌ "تکنولوژي‌" اين‌ است‌ که‌ فارغ‌التحصيل‌ اين‌ رشته‌ بايد دانش‌ نرم‌افزاري‌، سخت‌افزاري‌ و اطلاعاتي‌ داشته‌ باشد، که‌ منظور از دانش‌ اطلاعاتي‌، اطلاع‌ در تمام‌ زمينه‌هاي‌ نظامي‌ از جمله‌ اطلاعات‌ عمليات‌، اطلاع‌ از انواع‌ هواپيماها و موشک‌ها و اطلاع‌ از سيستم‌هاي‌ سازماني‌ نيروي‌ هوايي‌ است‌.

واژه‌ "فرماندهي‌" نيز، يعني‌ اين‌ که‌ فارغ‌التحصيل‌ اين‌ رشته‌ بتواند اِعمال‌ مديريت‌ بکند. به‌ عبارت‌ ديگر بتواند با استفاده‌ از دانش‌ سخت‌افزاري‌، نرم‌افزاري‌ و اطلاعاتي‌ که‌ کسب‌ کرده‌ است‌، به‌ ياري‌ زير مجموعه‌ خود، مأموريت‌هاي‌ محوله‌ نيروي‌ هوايي‌ را انجام‌ دهد. در واقع‌ دانش‌آموخته‌ اين‌ دانشکده‌ به‌ عنوان‌ پايين‌ترين‌ رده‌ فرماندهي‌ کار خود را با فرماندهي‌ دانش‌آموختگان‌ ديگر اين‌ دانشگاه‌ که‌ در رشته‌هاي‌ مهندسي‌ هوا و فضا، مهندسي‌ کامپيوتر، مهندسي‌ برق‌ و مديريت‌ تحصيل‌ کرده‌اند و در مجموعه‌ نيروي‌ هوايي‌ کار مي‌کنند، آغاز مي‌کند.

واژه‌ "کنترل‌" نيز مقوله‌اي‌ از زنجيره‌ اعمال‌ فرماندهي‌ است‌. به‌ اين‌ معنا که‌ هر دانشجو بايد مهارت‌هاي‌ گروهي‌ و فردي‌ را فرا بگيرد تا با زيرمجموعه‌ خود و با ديگر نيروهاي‌ دفاعي‌ کشور اعم‌ از نيروي‌ زميني‌ و نيروي‌ دريايي‌ ارتباط‌ برقرار کرده‌ و اطلاعات‌ لازم‌ را رد و بدل‌ کند. اين‌ رشته‌ داراي‌ سه‌ گرايش‌ کنترل‌ شکاري‌، عمليات‌ موشکي‌ و اطلاعات‌ عملياتي‌ است‌.

گرايش‌ کنترل‌ شکاري‌:
در گرايش‌ کنترل‌ شکاري‌ دانشجويان‌ توانايي‌ رهگيري‌هاي‌ هوايي‌ و به‌ کارگيري‌ انواع‌ تاکتيک‌ها و تکنيک‌هاي‌ رهگيري‌ هواپيماي‌ خودي‌ و هواپيماي‌ دشمن‌ را فرا مي‌گيرند و در نهايت‌ در ايستگاه‌هاي‌ رادار به‌ کنترل‌ و مراقبت‌ قلمرو فضايي‌ کشور مي‌پردازند و به‌ محض‌ اين‌ که‌ هواپيماي‌ ناشناسي‌ وارد مرزهاي‌ هوايي‌ کشور مي‌شود، به‌ مبادي‌ مذکور گزارش‌ داده‌ تا تصميم‌گيري‌هاي‌ لازم‌ انجام‌ گيرد.

گرايش‌ عمليات‌ موشکي‌:
دانش‌آموختگان‌ اين‌ گرايش‌ با توجه‌ به‌ تجهيزات‌ و جنگ‌افزارهاي‌ پدافندي‌ مختلفي‌ که‌ در نيروهاي‌ هوايي‌ وجود دارد، در سايت‌هاي‌ موشکي‌ زمين‌ به‌ زمين‌ در تخصص‌هاي‌ "ارتفاع‌ پست‌ و پايين‌" و "ارتفاع‌ متوسط‌ و بالا" يا سيستم‌هاي‌ سطح‌ به‌ سطح‌ و در سايت‌هاي‌ موشکي‌ زمين‌ به‌ هوا در دو بخش‌ ارتفاع‌ پايين‌ و ارتفاع‌ متوسط‌ و بالا مشغول‌ به‌ خدمت‌ مي‌شوند. در واقع‌ اين‌ افراد با استفاده‌ از سيستم‌هاي‌ موشکي‌ زمين‌ به‌ هوا يا زمين‌ به‌ زمين‌، فرماندهي‌ عمليات‌ رزمي‌ نيروي‌ هوايي‌ را برعهده‌ دارند.

گرايش‌ اطلاعات‌ عملياتي:
‌دانشجويان‌ گرايش‌ اطلاعات‌ عملياتي‌ فرا مي‌گيرند که‌ چگونه‌ اطلاعات‌ لازم‌ را از وضعيت‌ فرهنگي‌، سياسي‌، اجتماعي‌ و بخصوص‌ دفاعي‌ کشورهاي‌ همسايه‌، منطقه‌ و حتي‌ فرامنطقه‌اي‌ با استفاده‌ از سيستم‌هاي‌ الکترونيکي‌، ماهواره‌اي‌ و عکس‌هاي‌ هوايي‌ و تحليل‌ و تفسير اين‌ اطلاعات‌ به‌ دست‌ آورند. در واقع‌ به‌ دست‌ آوردن‌ اطلاعات‌ نظامي‌ و غيرنظامي‌ در زمان‌ صلح‌ و به‌ کار بردن‌ استراتژي‌ آنها در زمان‌ جنگ‌ برعهده‌ فارغ‌التحصيلان‌ مهندسي‌ تکنولوژي‌ فرماندهي‌ و کنترل‌ هوايي‌ گرايش‌ اطلاعات‌ عملياتي‌ است‌.

توانايي‌هاي‌ لازم‌ :
ّدانشجويان‌ رشته‌ مهندسي‌ تکنولوژي‌ فرماندهي‌ و کنترل‌ هوايي‌ از بين‌ داوطلبان‌ گروه‌ آزمايشي‌ رياضي‌ و فني‌ پذيرفته‌ مي‌شوند. اين‌ افراد علاوه‌ بر موفقيت‌ در آزمون‌ سراسري‌ بايد در معاينات‌ پزشکي‌ دانشگاه‌ علوم‌ و فنون‌ هوايي‌ شهيد ستاري‌ نيز پذيرفته‌ شوند که‌ در اين‌ مرحله‌، داوطلب‌ علاوه‌ بر خصوصيات‌ ظاهري‌ که‌ عبارت‌ است‌ از:
حداکثر سن‌ 22 سال‌ (در صورت‌ انجام‌ خدمت‌ سربازي‌، حداکثر سن‌ 24 سال‌ مي‌شود) و حداقل‌ قد 160 سانتي‌متر بايد برابر با استانداردهاي‌ بهداري‌ نهاجا از سلامت‌ جسماني‌ برخوردار باشد. براي‌ مثال‌ ديد هر يک‌ از چشم‌ها نبايد کمتر از 7 از 10 باشد.

در ضمن‌ لازم‌ است‌ در مصاحبه‌ عقيدتي‌ و حفاظتي‌ اين‌ دانشگاه‌ پذيرفته‌ گردد. همچنين‌ از سال‌ 80 داوطلبان‌ ورودي‌ اين‌ رشته‌ علاوه‌ بر گزينش‌هاي‌ فوق‌ لازم‌ است‌ که‌ در کميته‌ علمي‌ اين‌ دانشکده‌ نيز پذيرفته‌ شوند. اين‌ کميته‌ سه‌ مقوله‌ را مد نظر قرار مي‌دهد که‌ شامل‌ توان‌ علمي‌ (تسلط‌ بر زبان‌ انگليسي‌، رياضيات‌ و فيزيک‌)، آمادگي‌ فيزيکي‌ (نداشتن‌ لکنت‌ زبان‌) و آمادگي‌ روحي‌ و رواني‌ (توان‌ مديريت‌ از پايين‌ترين‌ رده‌ تا بالاترين‌ سلسله‌ مراتب‌ فرماندهي‌) مي‌شود.

در ضمن‌ رشته‌ مهندسي‌ تکنولوژي‌ فرماندهي‌ و کنترل‌ هوايي‌ فقط‌ داوطلبان‌ مرد را مي‌پذيرد و داوطلبان‌ بايد اين‌ رشته‌ را جزو يکي‌ از 9 انتخاب‌ اول‌ فرم‌ انتخاب‌ رشته‌ خود درج‌ کرده‌ باشند و در صورت‌ پذيرفته‌ شدن‌، تحت‌ هيچ‌ شرايطي‌ حتي‌ قبول‌ شدن‌ در رشته‌هاي‌ نيمه‌متمرکز، نمي‌توانند به‌ ساير مؤسسات‌ آموزش‌ عالي‌ کشور انتقال‌ يابند. همچنين‌ دانشجويان‌ اين‌ دانشگاه‌ در طول‌ دوره‌ آموزش‌ به‌ غير از تعطيلات‌ تابستاني‌، تعطيلات‌ بين‌ دو ترم‌ و تعطيلات‌ عمومي‌، در دانشگاه‌ شبانه‌روزي‌ هستند و کليه‌ هزينه‌هاي‌ آنها اعم‌ از خوراک‌، پوشاک‌، کمک‌ آموزشي‌ و زيست‌ آنها برعهده‌ نيروي‌ هوايي‌ ارتش‌ جمهوري‌ اسلامي‌ ايران‌ است‌ .

در طول‌ مدت‌ تحصيل‌ نيز ماهيانه‌ مبلغي‌ به‌ عنوان‌ کمک‌ هزينه‌ تحصيلي‌ دريافت‌ مي‌کنند و بالاخره‌ به‌ فارغ‌التحصيلان‌ اين‌ دانشگاه‌ در طول‌ خدمت‌ در نيروي‌ هوايي‌، مسکني‌ مناسب‌ و مطابق‌ ضوابط‌ نيروي‌ هوايي‌ واگذار مي‌شود همچنين‌ فارغ‌التحصيلان‌ در طول‌ خدمت‌ مي‌توانند با توجه‌ به‌ شرايط‌ و نياز نيروي‌ هوايي‌ ارتش‌ جمهوري‌ اسلامي‌ ايران‌ از بورس‌هاي‌ تحصيلي‌ در مقاطع‌ بالاتر از کارشناسي‌ استفاده‌ کنند.

موقعيت‌ شغلي‌ در ايران :
دانشگاه‌ علوم‌ و فنون‌ هوايي‌ شهيد ستاري‌ يک‌ دانشگاه‌ نظامي‌ است‌ و دانشجويان‌ رشته‌ مهندسي‌ تکنولوژي‌ فرماندهي‌ و کنترل‌ هوايي‌ با درجه‌ ستوان‌ دومي‌ فارغ‌التحصيل‌ مي‌شوند و چون‌ به‌ استخدام‌ ارتش‌ جمهوري‌ اسلامي‌ درمي‌آيند، از نظر آينده‌ شغلي‌ مشکلي‌ نخواهند داشت‌. اين‌ افراد کار خود را از پايين‌ترين‌ رده‌ فرماندهي‌ (فرماندهي‌ گروه‌) آغاز مي‌کنند و با گذراندن‌ دوره‌هاي‌ حين‌ خدمت‌، به‌ ترتيب‌ سلسله‌ مراتب‌ فرماندهي‌ شامل‌ فرمانده‌ دسته‌، فرمانده‌ گردان‌، فرمانده‌ هنگ‌، فرمانده‌ تيپ‌ و فرمانده‌ لشکر را طي‌ مي‌کنند و در صورت‌ داشتن‌ توانايي‌ها و قابليت‌هاي‌ لازم‌ حتي‌ مي‌توانند به‌ فرماندهي‌ کل‌ نيروي‌ هوايي‌ ارتش‌ جمهوري‌ اسلامي‌ ايران‌ برسند همانطور که‌ شهيد بزرگوار سرلشکر ستاري‌ به‌ اين‌ رده‌ از فرماندهي‌ رسيد. 
منبع : 
کتاب آشنايي با رشته هاي دانشگاهي سازمان سنجش آموزش
rasekhoon.net