آیا زمان واقعی است؟ فضا چطور؟ به گفته ی تعدادی از محققان پیشرو در علوم کیهان شناسی، فضا- زمان، تار و پودی که هندسۀ آن با گرانش ستارگان، سیارات و ماده قابل تغییر است – ممکن است چیزی بیش از یک توهم یا سراب نباشد.

شاید زمان تنها توهمی سر سختانه باشد

شاید انیشتین در ماه مارس ۱۹۵۵ میلادی، تقریبا یک ماه قبل از مرگش با نوشتن نامه‌ای به خانواده‌ی دوست تازه متوفی‌اش، میشل بِسو، یکی از مناقشات پیرامون زمان را مطرح کرد، وی نوشت: «او حالا کمی زودتر از من از این جهان عجیب ‌و غریب رخت بسته است، اما هیچ معنایی ندارد. کسانی مثل ما که به دنیای فیزیک اعتقاد دارند به خوبی می‌دانند که تمایز بین گذشته، حال و آینده توهمی بیش نیست؛ گرچه این توهم دیرینه و پایدار است.» مشخص نیست که آیا خانواده بسو با این شکل درد و دل انیشتین آرام شده بودند یا خیر، اما تقریبا تمام کسانی که فیزیک را درک می‌کنند می‌دانند که انیشتین درست گفته بود! شاید زمان تنها توهمی سر سختانه باشد!

فضا- زمان، واقعیت یا توهم؟