آیا می توانیم افکارمان را انتخاب کنیم؟ همه می دانند که خودآگاهی چه حسی دارد: این حس همان حس خودآشکارِ آگاهی فردی است که به ما حس مالکیت و کنترل افکار، عواطف و تجربیات روزانه را می دهد.

خودآگاهی به ما حس مالکیت و کنترل افکار، عواطف و تجربیات روزانه را می دهد

بیشتر متخصصان بر این باورند که خودآگاهی را می توان به دو بخش تقسیم کرد: تجربۀ خودآگاهی (یا دانش فردی) و محتوای خودآگاهی که شامل افکار، باورها، احساسات، برداشت ها، نیت ها، حافظه و عواطف است. به آسانی می توان فرض کرد که این محتوای خودآگاهی تا حدی توسط آگاهی فردی انتخاب، ایجاد یا کنترل می شود – به طور کلی، افکار وجود ندارند مگر اینکه ما به آنها فکر کنیم. اما در یک مقاله تحقیقاتی جدید در مجله مرزهای روانشناسی(Frontiers of Psychology)، استدلال می کنیم که این قضیه صحت ندارد.

دیوید اوکلی، استاد روانشناسی کالج دانشگاهی لندن و پیتر هالیگن استاد برجسته روانپزشکی دانشگاه کاردیف این طور می گویند: استدلال ما این است که خودآگاهی فردی‌مان باورها، احساسات یا برداشت‌های ما را ایجاد یا انتخاب نمی کند، در عوض محتوای خودآگاهی در پشت صحنه توسط سیستم های ناخودآگاه، کارآمد و سریع تولید می شود. تمام این اتفاقات بدون تداخل از سوی خودآگاهی فردی می افتد و خودآگاهی در حین این رویدادها در صندلی عقب می نشیند. به راحتی می توان گفت که تفکرات یا احساساتمان را به طور آگاهانه انتخاب نمی کنیم – از آنها آگاه می شویم.

فقط یک پیشنهاد نیست

اگر این مسئله عجیب به نظر برسد، تصور کنید که هر روز صبح پس از اینکه خودآگاهی مان را در شب قبل از دست می دهیم، چگونه آن را دوباره بدست می آوریم؛ چگونه افکار و عواطفی که قبلأ در ذهن تشکیل شده اند کنترل می شوند؛ چگونه رنگ ها و اشکالی که می بینیم در اشیای معنادار یا چهره‌های بیاد ماندنی بدون هیچگونه تلاشی از سوی ذهن آگاه بازسازی می شوند. توجه داشته باشید که تمام فرآیندهای روانشناختیِ مسئول حرکت دادن بدن یا استفاده از کلمات بدون دخالت خودآگاهی فردی رخ می دهند.