مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها در یزد که زیرنظر موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو فعالیت دارد از سال 1377 با همکاری رصدخانه مرکزی آب و هواشناسی روسیه، پروژه های عملیاتی متعددی را در مناطق مرکزی و استان های شمالی کشور به اجرا درآورده که با گسترش تدریجی شعاع عملیاتی، 30 درصد مساحت کشور تحت پوشش عملیات بارورسازی ابرها قرار گرفته اند.

در این گزارش با مروری گذرا بر تاریخچه و جنبه های فناوری باروری ابرها و میزان اثربخشی عملی این روش‌ها نگاهی داریم به آخرین روند اجرای پروژه باروری ابرها در سال آبی جاری.

باروری ابرها، رویایی به بلندای تاریخ
بحث باروری ابرها (Cloud Seeding) که به عنوان شاخه‌ای از علم تعدیل وضع هوا (Weather Modification) شناخته می‌شود، نوعی رفتار هوشمندانه با ابرها و سیستمهای ابری و در جهت افزایش بارش در ابرهایی است که فرایندهای بارش در داخل آنها در حال شکل‌گیری و اجرا است. به عبارت دیگر هر عملی که باعث تحریک ابر و تغییر در فرآیندهای درونی ابر گردد و با اضافه کردن موادی خاص که تحت عنوان عامل‌های باروری نامیده می‌شود به منظور افزایش یا کاهش بارش صورت پذیرد، باروری ابر نامیده می‌شود.

اگر چه از سالهای 1932 دانشمندان روسی در مؤسسه باران مصنوعی در جهت کشف راهی برای تعدیل مصنوعی آب و هوا سرگرم تحقیق و بررسی بودند، اما در سال 1946 یک دانشمند آمریکایی به نام Vincent j. Schaefer در آزمایشگاه جنرال الکتریک به صورت تصادفی پی برد یخ خشک می‌تواند قطرات آب ابر سرد (قطرات آب مایع با دمای زیر صفر درجه سلسیوس) را به کریستالهای یخ تبدیل کند. وی در آزمایشی در حدود یک و نیم کیلوگرم یخ خشک را توسط هواپیما در داخل ابرهای استراتوکومولوس تزریق کرد. در این آزمایش، شفر بعد از حدود پنج دقیقه بارش برف در زیر ابر را مشاهده کرد.

البته قبل از شفر در سال 1942 یک دانشمند آلمانی به نام فندایزن (Findesen) نیز آزمایش مشابهی را توسط هواپیما انجام داده بود. او به جای یخ خشک از شن و ماسه استفاده کرد اما نتیجه کار او مانند آزمایش شفر موفقیت‌آمیز نبود. متأسفانه فندایزن در طول جهانی دوم کشته شد و نتوانست آزمایش‌های خود را ادامه دهد. به این ترتیب شفر و دیگران، آزمایشهای خود را ادامه دادند و در حدود سالهای 1950 باروری ابرها به صورت یک فن‌آوری آغاز شد و به این ترتیب بشر توانست همانند سایر زمینه‌های زندگی خود، به یکی دیگر از رویاهایش جامه عمل بپوشاند. رویایی که بعضاً در گذشته، با استفاده از روشهای غیر علمی و یا خرافی سعی در اجرای آن داشت.

از آن تاریخ تاکنون پروژه‌های باروری ابرها در بسیاری از کشورهای جهان اجرا شده است.

قابلیتهای فناوری باروری ابرها